Roma İmparatorluğu Egemenliği Altında Dört İncil’in Yazılışı’nın Tarihsel Süreci-11

12. Markos
Markos, Yahudi bir ailedendir ve havarilerden birisi değildir. Markos, havari değildir. Ancak yeni Ahit’in anlattığına göre Paul’un ve Petrus’un yardımcısıdır. Markos’un esas adının Yuhanna olduğu bilgisi vardır. Yeni Ahitte ikinci incili Markos İncili teşkil etmektedir. Matta ve Luka ‘dan önce yazılmıştır. Ancak bu İncilin en eski İncil olduğunu söyleyenler de vardır. Markos, havari olmayıp havari Petrus’un talebesi ve Barnabas’ın yeğenidir. Barnabas ve Pavlusla birlikte seyahatlerde bulunmuştur. Aynı zamanda, Pavlus ve Barnaba’nın ayrılma gerekçesi olarak da, Markos’un yanlarında götürülüp götürülmeyeceğine dair tartışmaya yol açmıştır. Ayrıca Markos üzerine söylenenler de, gelenek tarafından, Petrus’un Roma’daki mütercimi olarak kabul edildiği ve Roma’daki inananların isteği üzerine incili kaleme aldığı söylenir. Markos’un bu eleştirisi onun kanonik İnciller içerisinde en gelişmemiş olanı ve daha basit bir şekilde içeriğin yer aldığından dolayıdır.1
Markos kitabı, Yeni Ahit içerisinde bulunan İnciller içerisinde en az sayfa olarak kaleme alınmış kitaptır. Matta ve Luka İncilleri gibi ne İsa’nın doğumundan, ne soy ağacından, ne de çocukluğundan söz eder. Bu konular üzerinde durmayan Markos İncili aynı zamanda Hıristiyan öğretilerine de diğerlerinden daha az yer verir. Markos incili, İsa’nın dediklerine yer vermekten çok, O’nun yaptıklarının üzerinde durmuştur. Bu bilgilere zıt olarak İncil tarihçileri, Luka ve Matta’nın kullandığı 107 pasajın, Markos İncilinden alındığını kabul etmektedirler. Yukarı da bahsi geçtiği gibi Pavlus kendisinin Gentileliler için gönderildiğini dile getirmiştik. Yeni Ahit araştırmacıları da bu incilin daha ziyade “Yahudi olmayan Hıristiyanlar” için yazıldığını beyan etmektedirler.2
Daha öncede bahsettiğimiz gibi İncillerin yazılış tarihleri üzerine ihtilaf süregelmiştir. Schimmel, Markos’a İncilinin 70 senesinden önce yazıldığını söylemektedir. Ayrıca Yahudi adetlerini tefsir eden bir Hıristiyan tarafından pek basit bir üslupla telif edildiği ortadadır. Matta’ya göre İncil’in müellifi galiba Yahudilikten Hıristiyanlığa yönünde din değiştiren bir Suriyeli idi; Yahudi adetlerini açıklayan Eski Ahid’in sözlerine birçok defa ima etmiştir.3
Mehmet Bayraktar, Markos İncili, Matta İncil’inin aksine Hz. İsa’nın soyundan, ailesinden ve çocukluğundan bahsetmez; doğrudan Hz. İsa’nın görevinden, mucizelerinden, ölümünden ve dirilişinden söz eder. Markos, Yahudi bir ailedendir ve havarilerden birisi değildir. Esas adının Yuhanna olduğu bilgisi vardır. İncil’ini muhtemelen 63-70 yılları arasında Roma’ da yazmıştır. Mısır’ da misyonerlik yaptığı putperestler tarafından öldürülmüştür. Markos’un, havarilerden Petrus ile birlikte Hz. İsa’nın Tanrılığını kabul etmediği bildirilir.4
Şinasi Gündüz, kitabında Markos İncili’nin yaklaşık olarak milattan sonra 65-70’te Roma civarında derlendiği tahmin edildiğini ve Markus tarafından yapılan yorum İsa’nın görüşünü değil erken dönem Pavlusçu Hıristiyan cemaatinin anlayışını temsil edildiğini söylemektedir.5
Yapılan metin incelemelerinden hareketle Markos İncili’nin diğer iki İncil’in yazılmasına kaynaklık ettiği belirlenmiştir. İnciller arasında yapılan metin incelemerinden hareketle Markus İncilinin diğer iki İncilin yazılmasına kaynaklık ettiği belirgindir. Araştırmacıları bu kanaate yönelten etken diğer ise iki Sinoptik İncil’e nazaran Markus İncili’nin daha özlü ve yalın anlatımıdır. Gerek Luka gerekse Matta İncili, adeta Markus İncili’ni temel alan birer nüsha görünümünde olduğudur.6
Markos İncili, 150 yılından itibaren kilise tarafından kabul edilmiştir. Kilise tarafından kabul edilen Markos İncili 16 Bab’tır. Markos, İsa’nın mesajını iki esasta toplamaktadır: Bu iki başlıktan birincisi, günahtan koparak Tanrıya dönüştür ve Markos’un ikinci esası ise Tanrının insan yaşamına egemen olmasıdır.7
Markos İncilinin sonuç olarak içeriğinden bahsedecekte olursak, Markus İncili’nin yaklaşık olarak MS 65-70’de Roma civarında derlendiği tahmin edildiğini dile getirmektedir. Markos İncili doğumuna yer vermeksizin, Yahya döneminde ortaya çıkışından ölümü, dirilişi ve yükselişine kadarki hayat hikayesini anlatır.8
Markos daha çok İsa’nın yaptıklarını yazıyor. Kısa ve öz yazar (birinci bölümde ne denli çok sayıda olayın anlatıldığına bakın). Anlatım canlı ve hareketlidir. Markos, diğer yazarlara oranla belirli bazı olayları daha ayrıntılı yazar. Dikkatini, özellikle insanların İsa’ya gösterdiği ilginin üzerinde yoğunlaştırmış olan Markos gerçekte ise İsa’yı Tanrı oğlu, İnsanoğlu ve Yahudilerin uzun zamandan beri beklediği Reedemer(kurtarıcı)- kral olan Mesih diye tanıtmıştır.9
İsa durup dinlenmeden gezer ve öğretisini yayar, hastaları iyileştirmiştir. Yaptığı mucizelerle kimliğini ve öğretisinin geçerliliğini kanıtlayarak kalabalıkları peşinden sürüklemiştir. Ama görevinin bu döneminde, kendisini tanıyanları sık sık uyararak kendisiyle ve mucizeleriyle ilgili haberleri yaymalarını engellemeye çalışır. Dikkatini daha çok seçtiği kişileri eğitmeye verir. Konuşmalarında, onu izlemenin bedelini, imanı ve Tanrı’nın Egemenliğini durmadan vurgular. Eylemleri önemli tepkilere yol açar. Bir yandan kötü ruhlara meydan okur, onları kovar, öte yandan Yahudi dininin ileri gelenleriyle çatışır. Bu din önderlerinin kışkırtmasıyla gerçekleşecek ölümünden ve dirilişinden sık sık söz eder. Kitabın neredeyse dörtte biri İsa’nın ölümünü ve dirilişini anlatır.10
Alt Bilgiler
- Aydın, Hıristiyanlık, s.43
- Aydın, Dinler Tarihine Giriş, s.232
- Schimmel, “Dinler Tarihine Giriş”,s.158, Eliade, Couliano, “Dinler Tarihi Sözlüğü”, s.130
- Bayraktar, “Üç Dinin Tarihi-Yahudilik, Hıristiyanlık, İslam” s.53
- Gündüz, Pavlus Hıristiyanlığın Mimarı, s.239
- Gündüz, Hıristiyanlık, s.55
- Gündüz, Pavlus Hıristiyanlığın Mimarı, s.179
- Aydın, Dinler Tarihine Giriş, s.232
- Gündüz, Hıristiyanlık, s.55
- Aydın, Hıristiyanlık, s.44
KAYNAKÇA
- Aydın, Fuat, Hıristiyanlık, Sakarya 2015
- Aydın, Mehmet, Dinler Tarihine Giriş, Din Bilimleri Yayınları, Konya, 2008.
- Bayraktar Mehmet ‘’Üç Dinin Tarihi Yahudilik İslam Hıristiyanlık’’ Say yayınları 2016
- Gündüz, Şinasi, Hırisiyanlık, İsam Yayınları, Ankara 2019
- Gündüz, Şinasi, Pavlus Hıristiyanlığın Mimarı, MilelNihal Yayınları, İstanbul 2019
- Schimmel, Annemarie, “Dinler Tarihine Giriş”, haz. Recep Kibar, Külliyat Yayınlar, İstanbul 2017,