Roma İmparatorluğu Egemenliği Altında Dört İncil’in Yazılışı’nın Tarihsel Süreci-12

13. Luka

Üçüncü sinoptik İncil olarak bilinen Luka İncili ise M.S. 80-90 civarındaki yıllarda Antakya’da yazıldığı sanılmaktadır.¹ Luka hakkında bilgi verecek olursak, Luka, Suriyeli, Antakyalıydı; meslek olarak bir hekimdi. Havarilerin talebesiydi ve sonra şahadetine değin Pavlus’a eşlik etti. Bıkmadan usanmadan Rabbe hizmet etti; ne karısı ne de çocukları vardı ve seksen dört yaşında, tamamıyla Kutsal Ruh’la dolu olarak Boetia’da vefat etti. Hali hazırda önceki İnciller varken bu İncilin tamamını derledi. … Ve sonra aynı Luka Resullerin İşleri’ni yazdı.²

Mehmet Bayraktar, “Luka İncil’inin planı Matta’nınkine benzer. 70 yılı civarında Yunanca yazılmıştır. Hz. İsa’nın ailesi ve soy ağacı ile başlar; Hz. İsa’nın görevinden ve mucizelerinden bahseder, Hz. İsa’nın ölümü ve göğe yükselişinin anlatımıyla sona erer. Luka’nın da bir Yahudi aileden geldiği söylenir. Luka, havarilerden değildir. Başlangıçta mesleği doktorluktur. Çünkü Pavlus, Luka’ dan sevgili hekim diye bahseder.54 Luka’nın, aynı zamanda Yeni Ahit’in Elçilerin İşleri bölümünün de yazarı olduğu kabul edilir.  ,” diyerek ifade eder.³

Annemarie Schimmel, Luka’ya göre  İncil, diğer İncillerde mevcut olmayan hikayeleri, mesela İsa’nın doğumunu ihtiva etmektedir; onun yazarı, Srivayete göre Pavlus’un seyahat arkadaşı olan Luka’dır. Luka aynı zamanda Resullerin İşleri’ni yazmıştır; herhalde esas itibarıyla Yahudi olmayan bir kişidir.⁴

Pavlus’un kendisinden “hekim” olarak mektuplarında yer verdiği ve Pavlus’un iyi bir arkadaşı olan Luka’nın İncil’i 80’lerin sonunda kaleme alınmıştır. Luka İncilinin büyük bir bölümü İsa’nın öğretilerinden oluşmaktadır. Yahudi kökenli olmayan Hıristiyanlar için yazılmıştır. Bu yüzden de, Yahudi olmayanları cezp edecek olayları öne çıkartır; Yahudi olmayanların dikkatini çekmeyecek olanları ise ihmal eder. İnciller içinde kendisinden önce İncillerin yazıldığını zikreden yegane kişi Luka’dır. Bu yüzden Luka hem şifahi hem de yazılı metinleri kullanarak incilini kaleme almıştır. Yukarıda bahsi geçtiği gibi Matta ve Luka İncilleri Markos İncilinden faydalanmıştır. Luka’nın faydalandığı yazılı kaynaklarından en önemlileri ise, Markos ve Matta’nın İncilleridir. Luka, daha kitabın başında amacının, İsa’nın yaşamını doğru ve ayrıntılı bir biçimde anlatmak olduğunu açıkça ortaya koyuyor.⁵

ilgili ve kültürlü bir kişi olan Luka, İncilinde, İsa’nın görevinin evrenselliği üzerinde durur. Bununla birlikte Luka İncilin de ağır basan yön ise İsa Mesih’in misyonudur. Aslen Yahudi olmayan Luka’nın İncilinde, Helenistik Fikirlere rastlanmaktadır. Luka’nın İncilinin içeriğini konularına göre tasnif etmek çok zor olmasının sebebi karışıklığından dolayıdır. Kendisi Yahudi olmadığı için Roma’da hakim olan dinlerden büyük oranda etkilenmiş olan Luka’nın en önemli yanı, bu incili putperestlikten Hıristiyanlığa geçenler için yazdığı kabul edilmektedir. Yeni Ahit’in son kitabı olan Resullerin İşlerini Luka’nın yazdığı kabul edilmektedir. Fakat Resullerin İşleri kitabı, Luka İncilinden önce yazılmıştır.⁶

Luka, Elçilerin İşleri kitabında da Müjde’nin o çağda bilinen dünyanın merkezi durumundaki Roma’ya kadar nasıl yayıldığını anlatmıştır. O devirde yazarların, yapıtlarını ileri gelen kişilere adamaları bir gelenek haline gelmişti. Bunun sonucunda Luka da her iki kitabı, adı Teofilos -yani `Tanrı’yı seven’ anlamında- olan bir kişiye hitaben kaleme almıştır. Hiç şüphe yok ki Luka, Elçilerin İşleri kitabında bu adamın kişiliğinde geniş bir kitleye seslenmeyi amaçlamıştır.⁷

Luka İncili 24 Bab’dır ve Kitap, `Rab’bin yolunu hazırlamak için gelmiş olan Vaftizci Yahya’nın ve İsa’nın doğumuna ilişkin bilgileri vererek başlamaktadır. Bundan sonra İsa’nın Müjde’yi duyurduğu, öğretisini yamakla birlikte mucizeler yaptığı döneme geçmektedir. Daha sonra İsa’nın, giderek artan baskılara rağmen Kudüs’e, bile bile ölüme gidişi anlatılıyor. Bunu, İsa’nın dirilişi ve göğe alınışını tasvir eden bölümler izliyor. Kitapta kişilere iletilmek istenilen bildiri, günahlarının bağışlanmasıyla gerçekleşen kurtuluş müjdesidir. Dünya malına kökten değişik bir yaklaşım içinde olan İsa Mesih, bu müjdeyle özellikle hedef kitlesi öncelikli olarak yoksullara, hastalara ve ezilmişlere seslenmektedir. Bildirisinin Yahudilerce hor görülen diğer uluslara da yönelik olduğunu vurgulamaktadır.⁸

Alt Bilgiler

1. Gündüz, Hıristiyanlık, s.55-56
2. Gündüz, Pavlus Hıristiyanlığın Mimarı, s.31
3. Bayraktar, “Üç Dinin Tarihi-Yahudilik, Hıristiyanlık, İslam” s.204
4. Schimmel, “Dinler Tarihine Giriş”,s.158
5. Aydın, Hıristiyanlık, s.44
6. Aydın, Dinler Tarihine Giriş, s.232-233
7. Aydın, Hıristiyanlık, s.45
8. Aydın, Hıristiyanlık, s.45

KAYNAKÇA

• Aydın, Fuat, Hıristiyanlık, Sakarya 2015
• Aydın, Fuat, Pavlus Hıristiyanlığına Giriş, Eski Yeni Yayınları, İstanbul 2011
• Bayraktar Mehmet ‘’Üç Dinin Tarihi Yahudilik İslam Hıristiyanlık’’ Say yayınları  2016
• Gündüz, Şinasi, Hırisiyanlık, İsam Yayınları, Ankara 2019
• Gündüz, Şinasi, Pavlus Hıristiyanlığın Mimarı, MilelNihal Yayınları, İstanbul 2019
• Schimmel, Annemarie, “Dinler Tarihine Giriş”, haz. Recep Kibar, Külliyat Yayınlar, İstanbul 2017,